For many people, his literature is like a magical trap: filled with shadows, loneliness, poetry, philosophy, the past and the future. He is one of the most important Turkish authors to have been influenced by existentialism; as a novelist and a poet, he fearlessly plays around with time and place. Hasan Ali Toptaş’s first novel, Bir Gülüşün Kimliği, was published in 1987 and he has continued his literary adventure ever since, with works translated into many languages.

Toptaş was born in Denizli, Turkey, in 1958. At the same time that he was writing his novels, he was also working as a bailiff. In 1992, his collection of short stories, Ölü Zaman Gezginleri, won first prize in a competition organised by the Municipality of Çankaya, Ankara, and the literary magazine Damar. In 1994, his unpublished novel Gölgesizlerwon the Yunus Nadi Novel Award and in 1999, his other novel, Bin Hüzünlü Haz, won the Cevdet Kudret Literature Award. But what is it that makes Toptaş’s works so different from that of others? Mashallah News interviewed Toptaş about his writing and his relationship with the literary world.

Firstly, we know that you like to use abstractions of time and place in your novels, but how do the country and city where you live affect your literature?

There’s a saying of Borges that comes to mind. In one of his interviews he says: “Even if I write a story that runs in the profundity of space, Argentina surely has a place in this story”. Of course, the country where you live and its culture have a place in your literature, as is the case in mine. But I don’t make any special efforts. As I said, it happens inevitably.

But do you feel that you belong to any place?

No, I don’t. Not to a city or country, nor to the world.

In the same context, what does living in Ankara, as opposed to Istanbul, the centre of culture and arts in Turkey, mean to you? Are there any difficulties or advantages?

I don’t attach any importance to the place I live. I don’t prefer living in Ankara; it’s just a coincidence, like my birth. It could be another place, like a small village in the Aegean region. I don’t know if Istanbul is the centre of culture and the arts, but I’ve never thought of living there and I don’t think I’ll want to do so in the future. Besides, living in Istanbul wouldn’t change anything in my life because I’m a person who likes living indoors, at home.

In your stories and novels you play with the past and future: you frequently use time ruptures and parallel timelines. In that sense, how do you perceive the “past” and the “future” as pieces of history?

In some sense, to write is to intervene in time; so one of the primordial reflexes of literature is to slow down time to stop it. There is a story titled Time Sometimes which I wrote about 20 years ago, and my perception of time emerges clearly in this story; in its first sentence, the story asks the question: “Does time always flow towards the future?”. I don’t think that time is just a thing that flows and falls away. Actually, it doesn’t disappear – it transforms constantly. Time is also a wall that constitutes the sum of all other times, the times of certain incidents and many other things.

What kind of process do you undergo while you’re writing? How do the streets, the people, reality influence you?

I’m a person who’s been mingling with words for nearly 40 years, so I lost my ability to see the physical world with my eyes. Or, at least I think so. When my eyes, my ears or my hands perceive something, they do it automatically. So, on paper I can see the street that I walked along, thanks to the words. But I’m not a person who stays away from streets and people; because of the flow of my life I’ve always been among them. For example, I worked as a bailiff for 23 years.

What kind of relationship do you have with the characters in your works?

I’m not an author who controls his or her characters. I sometimes control them but I never take them prisoner. For this reason, many of my novels have transformed into something else – they’ve changed direction as a result of a character imposing her or himself. Most of all I become the slave of my characters, I set them totally free. No other way is possible, because the art of writing a novel can’t be realised within the limits of the mind. You can produce a table, a machine or a shoe thanks to the limits of your mind. But literature is something you produce by starting with your intelligence and then following your intuition. So the novels are much more intelligent than their authors.

You have been described as “a Kafka who emerged from the Orient, enriched by the literary acquisitions of Islamic mysticism” Is Kafka an author who has influenced you?

Kafka tops the list of my favourite authors, I see him as one of my relatives. Sometimes I joke that Kafka is my cousin! Maybe there’s an affinity between our perceptions of life and the world, but my literary style doesn’t resemble that of Kafka. His language is a kind of “telegraphese”. Anyway, this comparison doesn’t please me, but it doesn’t bother me either. It’s a totally neutral situation. Maybe this Kafka comparison is a result of a necessity that leads us to define one thing by comparing it to another. I want to emphasise that I’ve never thought of writing like Kafka. It would be comic, and also tragic, for an author to write just like Kafka. One Kafka is enough for our world.

I want to hear your ideas about the literary world of today. Do you think that in Turkey, and in the world, literary works are becoming identical?

Of course, very good books are being written. But we can talk about an “identicalness”. We live in a century of speed because of developing technology, and this enormous speed makes everything much lighter. Because of the rapid tempo of our lives today, greetings, loves, dinners, conversations – anything you can think of – don’t have the weight that they had 20 years ago. Everything is so fast, and everything gets lighter in proportion to its speed. This speed creates the identicalness in some sense. At the same time, the speed of our century brings an inherent aphorismic style to literature – which is the real disease of literature, in my opinion. As I’ve said before, literature should intervene in the speed of time.

Finally, in your opinion, is writing a political act – or should it be?

 For me, to write is to intervene with life and time, so it’s political by its nature. When we speak of “political texts”, we think of texts that shout bold slogans, or have fully political characters. But in my opinion, these are not the criteria that make a text “political”. A text doesn’t become political when it deals with actual political problems, perpetuates the logic of an ideology or constructs itself according to the characteristics of an ideology: true and pure literature is always political. I mean, all Kafka’s works are political – his story A Country Doctor or another of his stories, The Bucket Rider.

 Text edited by Katie Jackson and Helen Southcott

“YAZMAK, ZAMANA MÜDAHALEDİR”

Onun yazını, birçokları için, büyülü bir kapan; gölgelerle geçmiş ve gelecekle, yalnızlıkla, şiirle ve felsefeyle dolu. Türk edebiyatında varoluşu ele alan yazarlar arasında en önemli isim, zamanla, mekanla hiç korkmadan oynayabilen bir romancı, hatta bir şair. İlk öykü kitabı Bir Gülüşün Kimliği1987’de yayınlanan ve o günden beri yazma serüvenini sürdüren, eserleri birçok dünya diline çevrilen bir yazar.

Hasan Ali Toptaş, 1958’de Denizli’de doğdu. Bir yandan icra memurluğu görevini sürdürürken, öte yandan yazın hayatına devam etti. 1992’de ‘Ölü Zaman Gezginleri’ adlı öykü dosyasıyla Çankaya Belediyesi ile Damar edebiyat dergisinin düzenlediği yarışmada birincilik ödülünü aldı. 1994′te ise ‘ Gölgesizler’ adlı yayınlanmamış romanıyla Yunus Nadi Roman Ödülü’nü aldı. ‘Bin Hüzünlü Haz’ adlı romanı da 1999 yılında Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü’ne laik görüldü. Peki, bugüne dek birçok eseriyle okurlarının karşısına çıkmış olan Hasan Ali Toptaş’ın eserlerini farklı kılan nedir?

Mashallah News, kendisiyle edebiyat, yer, zaman, politika ve edebiyat dünyasıyla ilişkisi hakkında konuştu.

İlk olarak, zaman ve mekan soyutlamaları kullanmayı sevdiğinizi biliyoruz, fakat bir yazar olarak yaşadığınız ülke ve şehir yazınınıza nasıl yansımakta?

Borges’in bir sözü geldi aklıma, bir söyleşisinde, ‘ben uzayın derinliklerinde geçen bir öykü yazsam bile o öyküde Arjantin vardır’, der. Hiç kuşkusuz yaşadığımız topraklar ve bu topraklarda biriken kültür yazdığımız metinlerde bir şekilde kendiliğinden yer alır. Benim metinlerimde de yer alıyordur. Bunun için bilhassa çaba harcıyor değilim, az önce de belirttiğim gibi bu kaçınılmaz bir şeydir.

Peki kendinizi belli bir coğrafyaya ait hissediyor musunuz?

Kendimi herhangi bir yere ait hissetmiyorum. Ne bir şehre, ne bir ülkeye, ne de dünyaya.

Aynı bağlamda, kültür ve sanatın merkezi olarak kabul edilen İstanbul’da değil de, Ankara’da yaşamak sizin için ne ifade ediyor? Belli zorluklar veya avantajlar içeriyor mu?

Benim için nerede yaşadığımın bir önemi yok. Ankara’da yaşamak benim tercihim değil, yeryüzüne gelişim gibi, Ankara’da yaşıyor olmam da tamamen bir tesadüf. Ankara yerine başka bir yer, mesela bir Ege kasabası da olabilirdi. İstanbul sanatın ve kültürün merkezi midir bilmiyorum ama orada yaşamayı ben hiç düşünmedim, gelecekte düşüneceğimi de sanmam. İstanbul’da yaşamak benim hayatımda hiçbir şeyi değiştirmez zaten, ben duvarlar arasında yaşamayı seven biriyim.

Hikaye ve romanlarınızda geçmiş ve gelecekle oynuyor, zaman kırılmaları, paralel zamanlar kullanıyorsunuz. Peki “geçmiş” ve “geleceği” tarihin parçaları olarak nasıl algılıyorsunuz?

Yazmak bir anlamda zamana müdahaledir zaten; edebiyatın ezeli reflekslerinden biri de zamanı olabildiğince yavaşlatmak, hatta durdurmaktır. Neredeyse yirmi yıl önce yazdığım bir öykünün adı ‘Zaman Kimi Zaman’dır ve zamanı algılayış şeklim o öyküde bariz bir şekilde ortaya çıkar. Zaten öykü, zaman hep geleceğe mi akar sorusunu sorar daha ilk cümlede. Ben zamanın sadece akan, geçip giden bir şey olmadığını düşünüyorum. Zaman kaybolmuyor aslında, sürekli bir şeylere dönüşüyor. Bir duvar zamandır aynı anda; onun yapımında emeği olanların zamanlarının, kendi yapılışının, şahit olduğu olayların ve daha bir sürü şeyin zamanlarının toplamıdır.

Bir eser yazarken nasıl bir süreçten geçiyorsunuz? Sokak, insanlar, güncel konular sizi nasıl etkiliyor?

Aşağı yukarı kırk yıldır kelimelerle haşır neşir olan biriyim ben, dolayısıyla içinde yaşadığım fiziki dünyayı gözlerimle görme yeteneğimi yitirdim. Ya da öyle sanıyorum belki. Gözlerim, kulaklarım ve ellerim bir şeyleri kaydediyorsa kendiliğinden kaydediyor hafızama. Nihayetinde ben içinde yürüdüğüm sokağı ancak kâğıdın üzerine eğildiğimde, kelimelerle görebiliyorum. Sokaklardan ve insanlardan uzak yaşayan biri değilim, hayatımın akışı gereği hep onların içindeydim. 23 yıl sokaklarda icra memurluğu yaptım mesela.

Eserlerinizdeki kahramanlarla nasıl bir ilişkiniz var?

Kahramanlarına hâkim olan bir yazar değilim, onlara zaman zaman hâkim oluyorum ama asla esir almıyorum. Bu nedenle romanlarımdan birçoğu herhangi bir kahramanın kendi kendini büyütmesi sonucu yön değiştirmiş, bambaşka bir yapıya ulaşmıştır. Kahramanlarımın kulu kölesi olurum çoğu kez, onları özgür bırakırım. Başka türlüsü olmaz zaten, roman sanatı aklın menzilinde yapılan bir şey değildir. Aklın menzilinde masa yapılır ancak, makine yapılır, ayakkabı yapılır. Edebiyat, bilgiyle başlanıp sezgiyle yürünen bir yoldur. Bu nedenle, romanlar yazarlarından daha akıllıdır.

Sizin için kullanılmış olan “Toptaş, Doğu’dan çıkmış, İslâmi mistisizmin edebi kazanımlarıyla zenginleşmiş bir Kafka’dır.” benzetmesi hoşunuza gidiyor mu? Kafka sizi etkileyen bir yazar mı?

Kafka sevdiğim yazarların başında gelir, onu kendi akrabam gibi görürüm. Hatta zaman zaman, “Kafka halamın oğludur”, diye şaka yaparım. Dünyayı ve hayatı algılama şeklimizde belki bir akrabalık vardır ama Kafka’yla üslubumuz birbirine hiç benzemez. Onun dili bir çeşit telgraf dilidir zaten. Kafka benzetmesine gelince; bu beni sevindirmiyor. Bu benzetme beni üzmüyor da. Tam tarafsız bir durum… Bir şeyi başka bir şeye benzeterek tanımlama ihtiyacının sonuçları galiba bu Kafka benzetmesi. Ayrıca, söz buradan açılmışken şunu da belirtmek isterim ki, Kafka gibi yazmayı hiç düşünmedim. Bir yazarın Kafka gibi yazmaya çalışması hiç kuşkusuz çok komik olur. Aynı zamanda da trajik… Yeryüzüne bir Kafka yeter.

Günümüzdeki edebiyat “dünyası” hakkında görüşlerinizi merak ediyorum. Türkiye’de ve genel olarak dünyada, edebiyat dünyası sizce giderek aynılaşıyor mu?

Son derece güzel eserler de yazılıyor elbette ama bir aynılaşmadan da söz edebiliriz. Teknolojik gelişim nedeniyle bir çeşit hız çağında yaşıyoruz ve ister istemez hız her şeyin ağırlığını hafifletiyor. Hayatın giderek artan bu hızlı temposu yüzünden, artık dirseğimizi dayadığımız masa yirmi yıl önceki ağırlığında değil bugün; selamlaşmalar, aşklar, yemekler, sohbetler, yani akla gelebilecek her şey yirmi yıl önceki kadar ağır değil. Her şey çok hızlı ve hızı oranında da hafif. Bu hız işte aynılaşmayı yaratıyor bir ölçüde. Aynı zamanda bu hız edebiyatta aforizmasal bir söylemi de getiriyor kendiliğinden, ki bu, edebiyatın çağımızdaki hastalığıdır bana göre. Az önce dediğim gibi, halbuki edebiyat zamanın hızına müdahaledir.

Son olarak; sizce yazmak, ne kadar politiktir veya politik olmalıdır?

Yazmak, hayata ve zamana bir müdahaledir bana göre, dolayısıyla doğası gereği siyasidir. Bir de politik metinler dendiğinde, kalın sloganlar atan, bağırıp çağıran ya da kahramanları politik olan metinler kastediliyor ki, bana kalırsa bir metni politik yapan ölçütler bunlar değildir. Bir metni politik yapan, onun güncel politik sorunları ele alması yahut herhangi bir ideolojinin mantığını taşıması, o ideolojinin ilkelerine göre kendini şekillendirmesi de değildir. Has edebiyat daima politiktir zaten. Kafka’nın bütün metinleri politiktir mesela. Aklıma hemen “Bir Köy Hekimi” adlı hikâyesi geliyor. Sonra, “Kovalı Süvari” adlı hikâyesi…

 

Kaynak: http://mashallahnews.com/?p=8719